Overwinteren... Ieder op zijn manier

IVN VEV

2-wekelijkse rubriek van het IVN

Nu de winter begonnen is, lijkt het buiten een dooie, saaie boel. Lijkt! Maar een aandachtige wandelaar kan buiten interessante waarnemingen doen. Ook in de winter. Waarom wordt het eigenlijk winter en koud? Dat komt door moeder aarde zelf. Zij trekt een baan rond de zon. Nu kan de zon maar een korte tijd schijnen op de plek op aarde waar mensen wonen. De hoek waarop de zonnestralen binnen komen is scherp, de zon komt niet hoog in de winter. Daarom geeft de zon minder warmte dan in de zomer. Het is heel interessant om te zien hoe de natuur reageert op deze veranderingen.

VELDHOVEN - De loofbomen zijn kaal. In de herfst hebben ze hun bladeren laten vallen, ademhaling en voedselverwerking staan bijna uit. De schors werkt als een isolatie tegen de kou.

Uitstralen

Let eens bij sneeuw op de bomen. Rond de stam is de sneeuw wat gesmolten: de boom straalt warmte uit. Nieuwe bladeren zijn in aanleg aanwezig in de knoppen. Naaldbomen verliezen, op een paar uitzonderingen na, hun bladeren niet. De naalden zijn taai en slank en daarom verdampt er weinig water. Dat is maar goed ook, want koude wortels nemen weinig of geen vocht op. Als de boom het water zou verdampen, zou hij uitdrogen.

Eénjarigen

Op sommige dagen en vooral nachten kan het in onze winters behoorlijk koud zijn. Maar in de grond zijn de temperaturen minder extreem. Het groen van veel planten is afgestorven. Sommige planten gaan echt helemaal dood: zij overleven de winter als zaad. Dat zijn de éénjarige planten. Andere overwinteren in de grond als bol (de tulp bijvoorbeeld) of als knol, zoals een aardappel.

Warm holletje

De dieren die in de winter leven, proberen zich tegen de kou te beschermen. Warmbloedige dieren zorgen ervoor, dat ze zo weinig mogelijk energie moeten gebruiken. Ze hebben verschillende strategieën. Ze houden een winterslaap, bewegen niet, hebben een lagere lichaamstemperatuur en verbruiken weinig energie. Vleermuizen, egels en enkele soorten muizen doen dat. Andere zoeken warmere plekken op, veel muizen trekken huizen binnen of bouwen een warm holletje.

Trekken

Sommige vogels gaan trekken. Spreeuwen en duiven zoeken de warme stad op. Sommige vogels trekken naar andere werelddelen, de echte trekvogels zoals zwaluw en ooievaar. Daar vinden ze warmte en voedsel. Veel ganzen uit het noorden komen juist naar ons land om hier te kunnen grazen. Weer andere dieren zorgen voor isolatie. Een vetlaag en een warme vacht beschermen hen tegen de kou. Vogels kunnen ook hun verenvacht nog opzetten. Daarom lijkt een merel in de vrieskou groter dan in de zomer.

Het mag eenieder wel duidelijk zijn... Alles in de natuur heeft zo een eigen oplossing gevonden om de winter te overleven als aanloop naar de lente.