Houtwallen maken nieuwe natuur

In de bossen bij Veldhoven bevinden zich nog vele houtwallen. Ze liggen verspreid ter weerszijden van de kern van Zandoerle en van Toterfout naar Zittard. Deze houtwallen zijn voor Veldhoven een bijzonder en waardevol bezit, waarvan de oorsprong teruggaat tot in de Middeleeuwen en het nut reikt tot het heden.

VELDHOVEN - De Kelten, Germanen en later de Franken, bedrijven de jacht en ontwikkelen de landbouw en veeteelt. Ze ontginnen stukken bos, waar het land voor het grootste gedeelte mee bedekt is, door het in brand te steken en te rooien. Met de ossenploeg trekken ze de zandbodem open, zodat ze weiden en akkers kunnen aanleggen. Rondom de zo ontstane weiden laten ze een gedeelte van het oorspronkelijke bos intact, om daarmee te zorgen voor een natuurlijke beschutting voor het vee. Op dezelfde manier worden op de akkers de gewassen beschermd tegen harde wind. Nog een andere reden is, dat zo voor iedereen de eigendomsgrenzen duidelijk zijn aangegeven. En ook zijn de houtwallen nuttig, omdat de wal regelmatig gekapt kan worden. Van dat zogenaamde geriefhout, maken ze gereedschap en meubels. Ook wordt het gebruikt om te koken en voor verwarming. Deze wallen worden dan ook vaak hakhoutwallen genoemd.

Teruggang

Het kleinschalige landschap met zijn houtwallen, bossen, weiden, dorpen, riviertjes en heidegebieden bood aan vele dieren en planten onderdak. In Nederland komt dan ook door het afwisselende landschap aan het begin van de 20e eeuw een enorm aantal dier- en plantensoorten voor. Door de ruilverkavelingen, waarbij veel houtwallen verdwenen, de ontginning van veen- en heidegronden, het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest en het rechttrekken van de riviertjes werd er een enorme aanslag gepleegd op het aantal soorten. Fietsend door de Kempen is het nauwelijks voorstelbaar dat er hier, nog niet zo heel lang geleden, veel houtwallen en houtsingels hebben gestaan. Zandoerle en omgeving is voor een deel ontkomen aan de stormachtige ontwikkelingen die deze eeuw op velerlei gebied hebben plaatsgevonden. De bebouwingsvorm rond de brink bleef deels bewaard en het omringend landschap ligt er nog kleinschalig bij. Tegenwoordig zien we een herwaardering van de waarde van de natuur. Natuurbehoud en natuurontwikkeling staan hoog op de agenda van allerlei organisaties. 

Meanders

Riviertjes zoals de Run en Tongelreep, worden weer meanderend (bochtig) gemaakt, landbouwgrond bebost, poelen aangelegd en bomen zoals knotwilgen en houtwallen worden weer in onderhoud genomen. Het aantal dier- en plantensoorten begint dan ook op die plaatsen gelukkig weer toe te nemen. De houtwallen fungeren als verbindingsroute voor dieren, tussen het ene en het andere bosgebied. Schuwe dieren, maar ook planten, die normaal in bossen leven, kunnen zich via de wallen verspreiden. Vogels zoals mezen trekken van boom tot boom naar het volgende gebied. De vaak holle boomstronken zijn ideaal voor vleermuizen en steenuilen. Roofvogels kunnen vanuit de bomen op de wal, uitkijken over de weiden op zoek naar prooi. Zo helpen houtwallen nieuwe natuur.

Een wandeling in de Zandoerlese bossen laat je kennis maken met eikenhakhoutwallen. Er groeit eikvaren, een plant die door zijn trage groei aangeeft dat houtwallen heel oud zijn. Tegenwoordig fungeren ze als verbinding tussen het ene en het andere bosgebied. Zo kunnen dieren en planten hun leefgebied uitbreiden.

IVN VEV

Werkgroep

IVN is in bossen in de buurt actief bezig met het behoud van de eikenwallen. De wanden worden onderhouden en het hakhout wordt beheerd zoals vroeger. IVN heeft een werkgroep Kleine Landschapselementen met veel kennis op het gebied van houtwallen.

Houtwal
vergroot
de
biodiversiteit